Mensen die sensitief zijn aangelegd raken sneller overprikkeld dan minder sensitieve mensen. Dit heeft tot gevolg dat ze in hun leven meer tijd voor ontspanning, rust en pauzes moet inruimen. Zo kan het zenuwstelsel weer tot rust komen en kunnen de opgenomen prikkels en informatie beter worden verwerkt. Daarom doe jij, als hoogsensitief persoon, er goed aan om daar in je leven en planning rekening mee te houden en er zelfs een prioriteit van te maken. Zo zorg je op een verantwoordelijke manier voor jezelf. Wat doe jij nu al allemaal om te ontspannen en tot rust te komen?

Jouw eigen ontspanningstechnieken voor hooggevoeligheid

Wat helpt jou om rustig te worden of gas terug te nemen als overprikkeld bent en je het gevoel hebt dat je te lang op volle toeren hebt gedraaid waardoor je batterij nu leeg is of dat je door zowel innerlijke als uiterlijke prikkels het gevoel hebt dat je gaat ‘ontploffen’? Jij hebt namelijk zelf ook al veel wijsheid, kennis en ervaring in je. In plaats van tips en suggesties van anders op te volgen, heb je er misschien meer aan als je duidelijk in beeld krijgt wat er in de omgang met je sensitieve temperament al goed verloopt en daar nog meer rekening mee te houden of dat verder uit te breiden. Want soms is het helemaal niet gemakkelijk om je eigen stem te horen als er van buiten zoveel stemmen, meningen en adviezen op je afkomen. Je leeft immers al een hele tijd met je eigen zenuwstelsel en temperament!

Ontspanningen in het dagelijks leven

Wil je erachter komen wanneer je echt tot rust komt en bewust worden welke ontspanningstechnieken je al in het dagelijks leven gebruikt? Stel jezelf de volgende vragen af:

1. Door welke bezigheden en activiteiten ontspan ik? Wat geeft mij een gevoel van innerlijke rust?
2. Op welke plekken voel ik me veilig en ontspannen?
3. Welke herinneringen, beelden, situaties, personen, en plekken uit mijn verleden breng ik vooral in verband met rust, veiligheid en ontspanning?
4. Bij welke mensen voel ik me prettig? Welke mensen geven mij een gevoel van veiligheid, vertrouwen en nabijheid?
5. Welke muziek, voorwerpen, stoffen en geuren kalmeren me en geven me een stabiel gevoel?
6. In welke dagelijkse situaties voel ik me meestal het rustigs?
7. Heb ik in het dagelijks leven kleine rituelen of routinehandelingen die me geruststellen en die ik graag uitvoer? Zo ja welke?
8. Welke persoon in mijn leven belichaamt het meeste innerlijke rust en beheerstheid? Wat zou diegene me aanraden als ik me overprikkeld, gestrest of gespannen voel?

Doe waar jij je goed bij voelt

Hopelijk helpt deze oefening alles wat je al goed doet in het dagelijks leven iets concreter te benoemen. Probeer meer te doen met die hulpbronnen en ze uit te breiden door de hiervoor genoemde tips vaker op te volgen, dus vaker de mensen te ontmoeten die je doorgaans kalmeren en bij wie graag bent of vaker in je hoofd beelden of herinneringen te laten ontstaan die jij met nabijheid, rust, ontspanning en kalmte associeert.

Waaraan herken je dat je een hoog sensitief persoon (HSP) bent? En wat zijn de consequenties van het feit dat je met een bijzonder fijngevoelig, reactief zenuwstelsel geboren bent? Hoewel er natuurlijk vele verschillen zijn tussen hoog sensitieve personen en het gevaarlijk is om te generaliseren, zijn er overeenkomsten, neigingen en typische patronen en reacties waarneembaar bij hoog sensitieve mensen. Wat zijn de kenmerken van hooggevoeligheid?

Aron’s kenmerken voor hooggevoeligheid

Elaine Aron heeft vier kenmerken van hooggevoeligheid benoemd waaraan je een hoog sensitief temperament kunt herkennen. In het Engels vormen de indicatoren de beginletters van het acroniem DOES:

• D: depth of processing (grondige informatieverwerking)
• O: overarousability (overprikkelbaarheid)
• E: emotional intensity, including empathy (emotionele intensiteit, inclusief empathie)
• S: sensory sensitivity (zintuigelijke gevoeligheid)

Volgens Aron moeten bij iemand alle vier de kenmerken voor hooggevoeligheid sinds zijn of haar vroege jeugd aanwezig of waarneembaar zijn. Deze indicatoren mogen daarnaast ook niet het directe gevolg zijn van een psychologische ziekte of het doormaken van een kort of lang aanhoudende traumatische ervaring, zoals seksueel, lichamelijk of emotioneel misbruik of geweld.

Grondige informatieverwerking

Met grondige informatieverwerking wordt de kracht van de indruk die een ervaring of prikkel in ons achterlaat bedoeld. Het is een fijngevoeligheid tegenover zowel positieve als negatieve indrukken en de nuances van de wereld en de daarmee verbonden grondige, diepgaande innerlijke dialoog over de ervaring en de verwerking daarvan. Dit gebeurt volkomen automatisch.

Alles wat je meemaakt verwerk je en het laat diepe sporen in je achter in de vorm van gedachten, gevoelens, indrukken, lichamelijke sensaties, herinneringen en fantasieën. Meer dan bij anderen die minder gevoelig op hun omgeving reageren. Soms is het prettig, omdat het je leven kan verrijken. Soms is het vermoeiend, omdat je graag minder zou willen opmerken, waarnemen, nadenken of voelen.

Overprikkelbaarheid

Als je heel gevoelig op je omgeving reageert en de informatie en prikkels om je heen grondiger verwerkt door ze te observeren, erover na te denken, er emoties bij te hebben en erop te reageren, dan ligt het voor de hand dat overstimulering tot een gevoel van overprikkeling kan leiden. Een hoge mate van stimulering leidt bij ieder mens tot een hoger opwindingsniveau.

Als de opwinding echter te hoog is, nemen ons welzijn en ons cognitieve prestatieniveau af. Dit kan zich uiten in de vorm van concentratieproblemen of black-outs. Daarnaast voel je je lichamelijk en emotioneel gespannen en/ of angstig. Van tijd tot tijd overprikkeld zijn is weliswaar onaangenaam, maar uiteindelijk ongevaarlijk. Chronisch overprikkeld zijn kan door de daarmee verbonden cortisolspiegels echter wel negatieve gevolgen hebben voor onze mentale en lichamelijke gezondheid. Daarom is het belangrijk dat hoog sensitieve mensen manieren vinden om goed met hu overprikkeling om te gaan.

Emotionele intensiteit

Emotionele intensiteit is de neiging om emotioneler op dingen te reageren dan anderen in zo’n situatie zouden doen. Dit zijn alle aangename en onaangename gevoelsnuances, levensgebieden en situaties.

Een hoog empathisch vermogen, dat met een sterkere activering van het zogenaamde spiegelneuronensysteem in verband wordt gebracht, is eveneens kenmerkend voor hoog sensitieve mensen en wordt als onderdeel van emotionele intensiteit beschouwd. Spiegelneuronen zijn zenuwcellen in onze hersencellen. Als we een bepaalde handeling waarnemen, vertonen spiegelneuronen hetzelfde activiteitspatroon als wanneer we die handeling zelf zouden verrichten. Daardoor vormen ze de neurologische basis voor ons inlevingsvermogen in anderen.

Zintuigelijke gevoeligheid

Zintuigelijke gevoeligheid wil niet zeggen dat de zintuigen van hoog sensitieve personen beter zijn ontwikkeld. Dit begrip houdt in dat prikkels diepgaand worden verwerkt waardoor de hoge zintuigelijke gevoeligheid wordt bepaald. Hoog sensitieve mensen kunnen dus niet beter horen of zien, maar het waargenomen wordt grondiger verwerkt en galmt daardoor langer in hen na. Die gevoelige waarneming van de omgeving met de zintuigen kan betrekking hebben op horen, zien, ruiken, proeven en aanraking, maar ook op het ervaren van pijn en temperatuur.

Hulp bij hoog sensitiviteit

Hoog sensitiviteit is een mooie eigenschap waar je veel aan kan hebben. Doordat hoog sensitieve personen informatie op een diepere manier verwerken, kunnen zijn sneller overprikkeld raken, moe worden en zich onbegrepen voelen. Door genoeg te rusten en je ervan bewust te zijn hoe je het beste kan ontspannen, zorg je goed voor jezelf. Hoe je dat doet? Daarover meer in de volgende blog!

Hooggevoeligheid, ofwel Sensory Processing Sensitivity (SPS), is een kenmerk dat gepaard gaat met een verhoogde waarneming en een versterkte reactiebereidheid op de stemming van anderen, omdat hersengebieden die erbij betrokken zijn medeverantwoordelijk zijn voor gevoeligheid voor sensorische informatieverwerking en de integratie daarvan, voor actieplanning en bewustzijn. Hooggevoeligheid is gebaseerd op gefundeerde onderzoeksresultaten uit de hele wereld. Het is een serieus onderzoeksterrein. Maar wat is hooggevoeligheid nou precies?

Hooggevoeligheid en temperament

Hooggevoeligheid is sinds het begin van de jaren negentig een apart onderzoeksterrein. Onderzoekers zoeken naar een wetenschappelijke onderbouwing voor wat Carl Jung al in 1913 beschreef als ‘aangeboren’ gevoeligheid. Die aangeboren gevoeligheid is daarna in temperamentsonderzoeken indirect met andere begrippen omschreven.

Onderzoekers zijn het er over eens dat ons temperament een tendens is hoe wij vanaf onze vroege jeugd reageren op en deelnemen aan onze omgeving. Volgens de wetenschap is temperament een factor die je erft. Biologische factoren beïnvloeden daarnaast onze temperamentseigenschappen. Je temperament is als het ware de basis van je persoonlijkheid. De ingewikkelde interactie tussen je temperament en je omgeving vormt je persoonlijkheid.

Hooggevoeligheid, introversie en extraversie

Hooggevoeligheid is biologisch en evolutionair verklaarbaar. Het is meetbaar in onze hersenactiviteit en wordt bovendien sinds een aantal jaren in verband gebracht met verschillende genetische variaties, onder andere bij neurotransmitters (de overdrachtsstoffen van het zenuwstelsel) serotonine en dopamine. Lange tijd is sensitiviteit gelijkgesteld met introversie. Maar tegenwoordig weten we dat het twee verschillende dingen zijn die weliswaar vaak hand in hand gaan, maar niet automatisch samen hoeven te gaan. 30% van alle hoog sensitieve mensen vertoont binnen de sociale context namelijk extravert gedrag.

Aron’s concept van hooggevoeligheid

Elaine Aron behoort tot de wetenschappers die zich sinds de jaren negentig bezighouden met sensitiviteit. Ze was de eerste die dat begrip hooggevoeligheid noemde en zo het begrip in het leven riep. Volgens Aron is hooggevoeligheid een temperamentseigenschap. In tegenstelling tot  introversie en extraversie, welke persoonlijkheidsstijlen zijn, die zich in de loop van het leven ontwikkelen en ons sociale, waarneembare gedrag beschrijven. Ze is dus van mening dat je als hoogsensitief mens wordt geboren, maar niet als introvert of als extravert persoon.

Conclusie

Hopelijk kun je het concept hooggevoeligheid nu beter plaatsen in wetenschappelijke context. Hoog sensitieve mensen komen niet van een andere planeet en zijn ook niet automatisch gelijk ‘hoogbegaafd’. Het is geen psychische ziekte, maar een neutrale temperamentseigenschap waarmee veel dingen, maar zeker niet alles in het leven, te verklaren zijn. Hoogsensitief ben je heel je leven, je bent het vanaf je geboorte en je blijft het.